Przymusowe leczenie alkoholizmu – czy można zmusić kogoś do terapii?

Choroba alkoholowa jest poważnym schorzeniem manifestującym się w postaci objawów psychosomatycznych. Osoba uzależniona może zachowywać się nieracjonalnie oraz odbiegać swoimi reakcjami czy nawykami od ogólnie przyjętych norm i reguł społecznych. Czasami stanowi nawet zagrożenie dla zdrowia i życia własnego lub osób z najbliższego otoczenia. Ze względów bezpieczeństwa oraz z uwagi na pogarszający się stan zdrowia chorych, w przypadku niektórych z nich stosuje się przymusowe leczenie alkoholizmu. Nie każdego można jednak zmusić do terapii choroby alkoholowej.

Leczenie alkoholizmu jest złożonym procesem terapeutycznym. Opiera się na jednoczesnym wykorzystaniu wielu metod oddziaływania leczniczego. Najlepsze rezultaty przynosi wówczas, gdy stosowane jest zgodnie z wolą pacjenta oraz dobrowolnie. Nie zawsze jednak chorzy są świadomi posiadanych trudności, a ich zachowanie zaburza ogólny ład społeczny lub stwarza zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rodziny jako podstawowej grupy społecznej. Przymusowe leczenie alkoholizmu okazuje się jedynym rozwiązaniem w sytuacji, gdy osoba uzależniona jest tak pogrążona w nałogu, że nie jest w stanie świadomie podjąć decyzji o leczeniu. Zwykle w przewlekłej i krytycznej fazie uzależnienia zmaga się z ciągami alkoholowymi, które zaburzają jej umiejętność logicznego myślenia.

Przymusowe leczenie alkoholika według procedur i przepisów prawa

Przymusowe leczenie alkoholizmu to proces, który w świetle polskich przepisów nie ma prawnej podstawy, ale jego przebieg reguluje stosowna procedura. Zobowiązać uzależnionego do odbycia terapii może przede wszystkim sąd. Wszystkie czynności, jakie mają zostać podjęte, by chory musiał poddać się leczeniu, wynikają z zapisów Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Wniosek o przymusowe leczenie alkoholowe

Gdy rozmawianie z uzależnionym o leczeniu i namawianie go do rozpoczęcia dobrowolnej terapii nie przynosi skutków, najbliżsi zastanawiają się nad tym, jak zmusić alkoholika do leczenia. Terapia alkoholowa w Polsce z założenia jest dobrowolna. Istnieją jednak sytuacje, w których osoby z otoczenia chorego mogą zawnioskować o przymusowe leczenie alkoholizmu najbliższego. Wśród okoliczności, jakie powinny zaistnieć, by móc rozpocząć leczenie alkoholika bez jego zgody, wymienia się sytuacje, w których uzależnienie powoduje:

• rozpad życia rodzinnego;
• demoralizację małoletnich;
• uchylanie się od obowiązków zawodowych i wykonywania pracy zawodowej;
• ciągłe zakłócanie zasad spokoju i porządku publicznego.

Wymieniony wniosek bliscy muszą skierować najpierw do gminy. Rozpatrywaniem spraw zajmuje się przede wszystkim Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych lub prokurator. Do wniosku należy dołączyć dowody, które potwierdzają spełnienie przesłanek. To zwykle orzeczenia psychologów (również szkolnych i pedagogów szkolnych), zeznania świadków, protokoły z interwencji policji, rachunki z pobytu w izbach wytrzeźwień. Powołany do sprawy biegły analizuje dowody i zapisy wniosku, a następnie kieruje sprawę do sądu.

Przymusowe leczenie alkoholizmu w wyniku sądowego nakazu – kto może skierować alkoholika na przymusowe leczenie

O konieczności poddania pacjenta terapii uzależnień mimo jego sprzeciwu każdorazowo decyduje sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu. Zależnie od możliwości i stanu zdrowia chorego, kieruje się go na leczenie w ośrodku terapii w trybie zamkniętym lub na terapię w poradni leczenia uzależnień. Procedura jest bezpłatna i odbywa się w ramach współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Osoba ze zobowiązaniem do leczenia choroby alkoholowej nie może samodzielnie opuszczać ośrodka przez cały czas trwania terapii.

Ile trwa przymusowe leczenie? Okres ten wyznacza sąd, a maksymalnie może on wynieść 2 lata. Za zgodą kierownika placówki pacjent może korzystać z tzw. przepustek, które stanowią rodzaj przywileju podczas leczenia choroby alkoholowej. Na wniosek osoby skierowanej czas leczenia może zostać skrócony. Zwykle do takiej sytuacji dochodzi wówczas, gdy w stanie zdrowia i sposobie zachowania pacjenta nastąpi wyraźna poprawa. Na zakończenie procesu leczniczego zgodę wyrazić musi kierownik placówki terapeutycznej. Najpierw analizuje jednak opinię terapeutów i biegłych.

Czy przymusowe leczenie odwykowe jest równoznaczne z ubezwłasnowolnieniem alkoholika?

Złożenie wniosku o przymusowe leczenie alkoholizmu bliskiej osoby nie jest równoznaczne z ubezwłasnowolnieniem alkoholika. Do momentu uzyskania opinii biegłego i decyzji sądu chory może samodzielnie podejmować różnorodne decyzje. Wiąże się to z pewnym ryzykiem i niebezpieczeństwem. Powszechne są bowiem sytuacje, w których osoba uzależniona od alkoholu niekontrolowanie i nieodpowiedzialnie zarządza majątkiem (najczęściej wspólnym). Zaciąga długi, wynosi i sprzedaje domowe sprzęty, elementy wyposażenia, stopniowo zbliżając się do bankructwa. Życie z alkoholikiem nie należy do łatwych. Przewlekły alkoholizm zaburza bowiem umiejętności określania własnych potrzeb. Nałogowiec koncentruje się zatem jedynie na piciu, dbając o jego nieprzerwany charakter. Nie jest w stanie kontrolować swojego postępowania, jednocześnie posiadając zdolność do czynności prawnych. Sytuacja ta zmienia się wraz z pozytywnym rozpatrzeniem skierowanego wniosku do sądu.

Jak wygląda przymusowy odwyk?

Po wydaniu decyzji o podjęciu leczenia bez zgody chorego zostaje on umieszczony w wybranej placówce lub ośrodku leczenia uzależnień. Może również samodzielnie zgłosić się do tych miejsc. Posiada on bowiem skierowanie na przymusowe leczenie alkoholizmu. Rozpoczyna się ono zwykle detoksem alkoholowym. Jego celem jest zminimalizowanie skutków długotrwałego nadużywania alkoholu przez pacjenta. Odczuwa on bowiem nieprzyjemne dolegliwości zatrucia alkoholem etylowym oraz głodu alkoholowego. Powszechny jest ból głowy, ból mięśni po alkoholu, zaburzenia świadomości i zaburzenia psychiczne. Podczas odtruwania organizmu z ustroju usuwane są toksyny poalkoholowe, a ciąg alkoholowy przerywa się. Lekarze stosują dożylne wlewy witaminowe oraz farmakoterapię, by przywrócić równowagę wodno-elektrolitową organizmu. Niektórym chorym zaleca się zastosowanie terapii awersyjnej, czyli wszywki alkoholowej (Esperalu). Zwykle zaszycie wykonuje się już po zakończeniu leczenia przymusowego chorego. Na zabieg pacjent musi wyrazić bowiem świadomą zgodę.

Leczenie alkoholika bez jego zgody – co dalej?

Gdy alkoholik nie chce się leczyć, zwykle przymusowa terapia uzależnienia skuteczna jest jedynie okresowo. Specjaliści zwracają bowiem uwagę na fakt, że najlepsze rezultaty daje świadome i dobrowolne leczenie. Należy jednak pamiętać, że przymusowe leczenie alkoholizmu może z czasem przekształcić się w samodzielną decyzję chorego o kontynuacji leczenia. Często decydują się oni na pozostanie w aktywnej terapii już po upływie czasu leczenia zarządzonego przez sąd rejonowy. Przymusowe leczenie alkoholowe może zatem być skuteczne, należy jednak udzielać uzależnionemu wsparcia w leczeniu alkoholizmu. Podstawową pomocą, jaką powinien on otrzymywać systematycznie, jest opieka psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty podczas spotkań odbywających się w ramach psychoterapii alkoholizmu.