Kwestia genetycznych uwarunkowań choroby alkoholowej u wielu osób budzi wciąż kontrowersje. Istnieją jednak naukowe dane, które jasno pokazują, że podatność na alkoholizm istnieje i zależy m.in. od czynników środowiskowych i wewnętrznych (również genetyki). Alkoholizm rodzica może mieć zatem wpływ na późniejsze trudności i zaburzenia dziecka w zakresie popadania w nałogi. Wskazanie możliwych przyczyn uzależnienia pacjenta od spożywania etanolu jest szczególnie istotne dla przebiegu diagnostyki jego stanu oraz późniejszego leczenia i terapii alkoholizmu.
Badania naukowe poczynione w ostatnich latach wykazały, że niemal połowa ryzyka wystąpienia choroby alkoholowej jest wynikiem determinacji genetycznej. Same geny nie rozstrzygają jednak tego, czy dana osoba będzie w przyszłości nałogowcem. Podatność na alkoholizm wynika również z cech środowiska, nabytych wzorców zachowania i ich interakcji z biologicznymi uwarunkowaniami. Bez względu na przyczynę, z jakiej uzależnienie od substancji odurzającej powstało w umyśle człowieka, stan ten wymaga interwencji specjalistycznej. Terapia choroby alkoholowej powinna opierać się przynajmniej na kilku oddziaływaniach stosowanych jednocześnie w celu osiągnięcia najwyższego poziomu skuteczności.
Spis treści:
Uzależnienie chorobą mózgu?
Choroba alkoholowa nie jest efektem braku silnej woli i destrukcji moralnej człowieka. Jest schorzeniem, które dotyczyć może każdego człowieka – bez względu na jego wiek, płeć, status ekonomiczny czy zawodowy. Traktowanie nałogu jako złożonej choroby, manifestującej określone objawy psychosomatyczne, zrodziło wciąż aktualne pytanie o przyczyny jej powstawania. Jedne z dostępnych teorii koncentrują się na czynnikach zewnętrznych, czyli środowiskowych modelach uzależnienia i spożywania substancji odurzającej. Inne zwracają uwagę na istotną rolę przyzwolenia społecznego i ogólnej dostępności substancji psychoaktywnych. Szeroko przez badaczy opisana jest również genetyczna podatność na alkoholizm i teorie neurobiologiczne, opisujące nałóg jako chorobę mózgu.
Chodzi tu przede wszystkim o materialną strukturę obszarów centralnego układu nerwowego. To w niej można zauważyć istotne zmiany w przypadku osób uzależnionych od spożywania alkoholu. Dotyczą one zarówno anatomii, jak i funkcjonalności mózgu. Zagadką pozostaje nadal jednak fakt, czy mają one charakter wtórny, czy pierwotny. Mogą bowiem powstawać na skutek długotrwałego uzależnienia i trwania w ciągach alkoholowych lub być zapisane w genach. W drugim przypadku uzależnienie uznawane mogłoby być za następstwo struktury mózgu i typu przekaźnictwa bodźców.
Od czego zależy podatność na alkoholizm?
Dlaczego ludzie popadają w alkoholizm? Odpowiedź jest złożona i niejednoznaczna. Wszystko, co związane jest z psychiką człowieka, powstaje na podstawie struktur mózgowych i ich procesów biologicznych. Mowa tu również o uzależnieniu. Dotychczas nie udało się wskazać jednoznacznie genu odpowiedzialnego za podatność na alkoholizm. Podobnie żaden człowiek nie jest w stanie z góry dowiedzieć się, jak bardzo jego organizm jest odporny na szkodliwe działanie alkoholu etylowego. Jednym do popadnięcia w nałóg wystarczy kilka kontaktów (nawet okazjonalnych) z substancjami odurzającymi, by stracić kontrolę nad ilością i częstotliwością ich spożywania. Inni przyjmują duże dawki etanolu nawet przez dłuższy czas, potrafiąc samodzielnie przerwać ciąg alkoholowy. Istnienie nieprzerwanego cugu jest już jednak objawem uzależnienia, które należy leczyć specjalistycznie, jak każdą inną chorobę.
Podatność na popadanie w uzależnienia może się również wiązać z obecnością w organizmie genów odpowiedzialnych za prawidłowy proces wydzielania i pracy enzymów wątrobowych. Na drodze badawczej zidentyfikowano mutacje genów, modyfikujące metabolizm alkoholu etylowego. Mogą one zarówno przyspieszać proces trawienia tej substancji i jej przemiany w kwas octowy, jak i spowalniać go. Mutacje genetyczne w enzymach dehydrogenazy aldehydowej i alkoholowej sprzyjają powstawaniu objawów zatrucia alkoholowego po spożyciu etanolu. Dochodzi do nich głównie w konsekwencji nadmiernego stężenia w krwiobiegu aldehydu octowego. Kumuluje się on w organizmie jako półprodukt procesu przemiany etanolu. Chorych mogą dotyczyć takie symptomy jak: psychoza alkoholowa, bezsenność, zaburzenia gastryczne, omamy, halucynacje, a nawet napady drgawek padaczkowych.
Stres a przyjemność
Genetycznie uwarunkowane jest też indywidualne zróżnicowanie reakcji człowieka na tzw. stresory i wyzwalacze. To również ona kształtuje podatność na choroby psychiczne, w tym także alkoholizm. Spożycie alkoholu etylowego z czasem kojarzy się nałogowcowi z przyjemnością i staje się sposobem na relaks. W związku z tym obecność substancji odurzającej w jego krwiobiegu stopniowo aktywuje ośrodek nagrody, który znajduje się z kolei w jego mózgu. Dochodzi do wyrzutu hormonów szczęścia, a uzależniony odczuwa odprężenie i spokój. Choć chwilowy i złudny, staje się na tyle atrakcyjnym odczuciem, że nałogowiec coraz częściej chce do niego wracać. W tym celu stale się alkoholizuje.
Rodzinny alkoholizm
Czynnikiem ryzyka uzależnienia od alkoholu jest również alkoholizm w rodzinie. Uzależnienie jednego jej członka wpływa bowiem niekorzystnie na funkcjonowanie całego systemu społecznego. Zachowania i myśli członków rodziny koncentrują się na spożywaniu alkoholu przez uzależnionego, niszcząc relacje, powodując stałe napięcie i pretensje. Dzieci, które pochodzą z domów ogarniętych problemem alkoholowym, dotyczy syndrom DDA (Dorosłego Dziecka Alkoholików). Z domu rodzinnego osoby te wynoszą utrwalone schematy działania, najczęściej patologiczne. Wpływają one negatywnie na sposób ich funkcjonowania w społeczeństwie i odgrywania określonych ról społecznych.
Podatność na alkoholizm a gen FTO
Odpowiadając na pytanie, czy alkoholizm jest dziedziczny, nie sposób pominąć wyników badań, które odkryły istnienie i wpływ genu FTO na rozwój schorzenia. FTO (fat mass and obesity associated gene) związany jest głównie z obecnością tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka. Według polskich naukowców chroni on jednocześnie przed nadmiernym spożywaniem alkoholu. Wpływa na sposób picia – udowodniono, że osoby, które posiadają wariant tego genu, mogą wypić większe dawki alkoholu, ale sięgają po niego znacznie rzadziej niż inni. W rezultacie ilość spożywanego etanolu jest więc mniejsza niż u tych, którzy piją codziennie małe ilości i pozostają w ciągach alkoholowych. Gen FTO może chronić ponadto przed nawrotami choroby alkoholowej.
Zostaw swój komentarz