Czym jest Zespół Korsakowa? Objawy i leczenie

Zespół Korsakowa to choroba neuropsychiatryczna, której przebieg wywołuje objawy przypominające nieco amnezję. Główną przyczyną psychozy Korsakowa jest niedobór witaminy B1 bądź uszkodzenie struktur mózgu. Schorzenie najczęściej dotyka osób uzależnionych, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach choroby alkoholowej. Z tego względu uważa się je za następstwo uzależnienia od alkoholu. Nałogowcy stanowią bowiem grupę pacjentów szczególnie narażonych na niedobory witamin, w tym również tiaminy. Warto jednak pamiętać o tym, że choroba ta może wystąpić ponadto w przebiegu nowotworów, zaburzeń odżywiania czy po udarze mózgu. Manifestuje się głównie za pośrednictwem luk w pamięci krótkotrwałej, tworzenia konfabulacji i kłamstw.

Upośledzenie zdolności zapamiętywania w przebiegu schorzenia jest charakterystyczną cechą pacjentów zgłaszających się na leczenie. Terapia polega przede wszystkim na uzupełnianiu niedoborów substancji odżywczych i łagodzeniu objawów za pomocą kierowanej farmakoterapii stosowanej na zlecenie lekarza. Zespół Korsakowa często określa się zamiennie mianem Zespołu Wernickiego-Korsakowa ze względu na poprzedzające go objawy encefalopatii Wernickiego. To zespół specyficznych objawów neurologicznych, prowadzących do stopniowej utraty pamięci przy jednoczesnym zachowaniu świadomości. W procesie diagnostycznym u chorych stwierdza się ponadto obecność nieodwracalnych zmian w mózgu o charakterze zapalno-zwyrodnieniowym. Niektóre z nich mogą okazać się możliwe do wycofania. Jednak w przypadku osób uzależnionych do ich wycofania i regeneracji organizmu można przyczynić się wyłącznie po odstawieniu alkoholu etylowego.

Zespół Korsakowa – czym jest i u kogo powstaje?

Badania pośmiertne wykonywane u chorych, u których wystąpił Zespół Korsakowa, wykazały, że schorzenie to może występować nawet u 3% alkoholików. W mózgu widoczne są wówczas specyficzne zmiany, charakterystyczne dla zespołów amnestycznych. To poważne zaburzenie dotykające zarówno sfery zdrowia fizycznego, jak i psychicznego człowieka. Przebieg zespołu wywołuje objawy neurologiczne i psychiczne. Ich istotą są luki w pamięci krótkotrwałej i znaczne zaburzenie zdolności zapamiętywania, a w przypadku niektórych pacjentów – również koncentracji uwagi. Nazwa schorzenia pochodzi od nazwiska rosyjskiego psychiatry, Siergieja Korsakowa, który diagnozował i opisywał objawy zespołu amnestycznego już po połowie XIX wieku. Objawy i dolegliwości pojawiające się w przebiegu syndromu Korsakowa u osób uzależnionych od alkoholu nie wynikają z działania psychoaktywnego substancji odurzającej. Są konsekwencją niedoborów i wyniszczenia organizmu, do jakich dochodzi w wyniku nadmiernego spożywania etanolu. Deficyty substancji odżywczych powodują nieodwracalne zmiany i uszkodzenia struktur mózgowych oraz upośledzają funkcjonowanie układu nerwowego.

Zespół Korsakowa powstaje przede wszystkim u osób narażonych na nadmierne utraty witamin i minerałów w organizmie. W wyniku uszkodzenia tkanki mózgowej u chorych manifestują się przykre i niebezpieczne objawy. Zespół objawia się w sposób nagły. Najliczniejszą grupę pacjentów stanowią osoby uzależnione od substancji odurzającej, zwłaszcza w przewlekłym i krytycznym stadium rozwoju choroby. Wówczas zmagają się oni z konsekwencjami długotrwałych ciągów alkoholowych i zmianami w mózgu oraz funkcjonowaniu wszystkich pozostałych organów.

Konsekwencje nadużywania alkoholu

Zaburzenia pamięci i Zespół Wernickiego-Korsakowa to nie jedyne dolegliwości oraz schorzenia, z jakimi zmagają się osoby długotrwale nadużywające alkohol. Szkodliwy wpływ alkoholu na mózg jest niezaprzeczalny. Etanol powoduje uszkodzenie różnych struktur i części mózgu, funkcjonowania układu nerwowego, przyczynia się do występowania zaburzeń psychicznych wynikających z picia alkoholu. Częste są ponadto zmiany osobowości u osoby uzależnionej, depresja alkoholowa, psychoza alkoholowa, bezsenność po alkoholu, nadpobudliwość, a nawet agresja.

Oprócz uszkodzeń mózgu, spożywanie alkoholu w nadmiarze prowadzi również  do występowania objawów alkoholizmu widocznych gołym okiem. Alkoholików charakteryzuje czerwona i opuchnięta twarz po alkoholu, nierówność źrenic oraz tzw. brzuch alkoholowy. Udowodniony jest również wpływ alkoholu na cholesterol i zaburzenie równowagi gospodarki lipidowej. Wszystkie te dolegliwości mogą przyczyniać się do uszkodzeń wielonarządowych, dotykających przede wszystkim serca, nerek, wątroby, trzustki, żołądka. Ponieważ wraz ze wzrostem ilości spożywanego alkoholu i jego ogólnego stężenia w ustroju człowieka wzrasta jego tolerancja na alkohol, zwykle nałogowcy w zaawansowanych stadiach choroby sięgają po alkohol coraz częściej, poszukując okazji do samotnego picia. Wymienione objawy są szczególnie groźne, gdy alkoholik nie chce się leczyć. Wówczas nasilają się i wraz z upływem czasu oraz rozwojem uzależnienia przekształcają się w stany zagrożenia życia. Należeć do nich mogą przede wszystkim ciężkie zaburzenia psychiczne, epizody depresyjne, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, utrata przytomności czy nagłe zatrzymanie krążenia.

Przyczyny Zespołu Korsakowa

Jako główną przyczynę powstawania zaburzeń, jakimi cechuje się Zespół Korsakowa, podaje się niedobór witaminy B1 (tiaminy). To substancja, która konieczna jest w organizmie człowieka w celu pobudzenia aktywności neuroprzekaźników. Do organizmu dostarczamy ją wraz z pożywieniem w codziennej diecie. Jej źródłem są zboża, rośliny strączkowe i mięso. Alkohol upośledza jej wchłanianie, przez co z objawami schorzenia najczęściej zmagają się uzależnieni. Duże niedobory tej substancji odżywczej obserwuje się ponadto u osób z anoreksją, bulimią, chorobami żołądka. Zespół Korsakowa występuje również po urazach, w wyniku zakażenia kiłą, zatrucia tlenkiem węgla. Diagnostyka przyczyn schorzenia obejmuje przede wszystkim wywiad lekarski i badanie podmiotowe. Oprócz nich konieczne jest również wykonanie badań obrazowych mózgu, rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej. Ich celem jest przede wszystkim wykluczenie innych przyczyn zmiany zachowania i trudności neurologicznych (np. z powodu guza). Wykonywanie badania są zatem pomocne w różnicowaniu Zespołu Korsakowa z innymi chorobami.

Zespół Korsakowa – objawy choroby

U osób, u których wystąpiła psychoza Korsakowa lub zespół amnestyczny, uszkodzenie mózgu dotyczy głównie obszarów, które odpowiedzialne są za przebieg procesów zapamiętywania i przywoływania znanych już informacji. W związku z tym objawy choroby związane będą przede wszystkim z niezdolnością zapamiętywania informacji i późniejszego przypominania ich sobie. Charakterystyczne dla Zespołu Korsakowa są zaburzenia tzw. pamięci świeżej i zachowanie pamięci długotrwałej o dawnych wydarzeniach z przeszłości. Przykładowo, pacjent nie jest w stanie przypomnieć sobie, co robił wczoraj, ale doskonale pamięta wydarzenia z własnej młodości. Bardzo często w jego świadomości pojawiają się ponadto konfabulacje, za pomocą których próbuje on wypełniać zaistniałe luki pamięciowe.

Wspomnienia rzekome są na tyle rzeczywiste, że najczęściej chorzy są całkowicie przekonani o ich prawdziwości. Wśród innych objawów psychozy Korsakowa wymienia się problem z przyswajaniem informacji, ich rozumieniem, myśleniem abstrakcyjnym, a także utartę poczucia czasu. Wśród niektórych chorych objawy skupiają się również na trudnościach z ulokowaniem wydarzeń w czasie i zachowaniu ich chronologiczności. Nałogowcy, u których występuje Zespół Korsakowa, mieszają ponadto wyobrażenia i wspomnienia z teraźniejszością i faktami, są apatyczni, cechuje ich niepokój i nieuzasadniony lęk.

Objawy choroby Korsakowa przybierają również charakter neurologiczny. Wśród nich wymienia się przede wszystkim oczopląs, podwójne widzenie, dezorientację, pobudzenie, niezborny chód, drgawki. Choroba często prowadzi do ogólnego otępienia i zaburzenia funkcji poznawczych. Chorzy stają się niezdolni do samodzielnej egzystencji, zmagając się z przedwczesną demencją. Nasilenie objawów zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby, poziomu niedoboru tiaminy i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Gdzie szukać pomocy dla chorego w Zespole Amnestycznym Korsakowa?

W terapii Zespołu Korsakowa istotne okazuje się połączenie leczenia z odstawieniem alkoholu etylowego. Choroba Korsakowa najczęściej występuje u osób uzależnionych od alkoholu etylowego, a jej objawy utrzymują się tak długo, jak długo na organizm pacjenta działają toksyny poalkoholowe. Decyzja o rozpoczęciu leczenia choroby alkoholowej jest najczęściej wynikiem długotrwałego rozmawiania z alkoholikiem i przekonywania go do odstawienia używki. Najłatwiej i najskuteczniej przerwać ciąg alkoholowy pod okiem specjalistów podczas detoksu alkoholowego. Dla niektórych chorych pomocny może okazać się również Esperal, za pośrednictwem którego wzmacnia się motywację do długotrwałego utrzymania sztucznej abstynencji i zachowania trzeźwości. Wszystkie z tych oddziaływań leczniczych należy wesprzeć za pomocą psychoterapii alkoholizmu, której zastosowanie ogranicza ryzyko nawrotu choroby alkoholowej.

Na czym polega leczenie chorych na Chorobę Korsakowa?

Proces leczenia chorych z Zespołem Korsakowa opiera się na uzupełnianiu niedoborów witaminy B1. Po uprzedniej konsultacji lekarskiej możliwe staje się zastosowanie dożylnej suplementacji za pomocą kroplówek witaminowych. Oprócz tiaminy zawierają one w swoim składzie również inne składniki odżywcze. To przede wszystkim magnez, sód, potas, wapń. W przypadku niektórych pacjentów pomocne okazuje się również zastosowanie farmakoterapii. Mowa tu konkretnie o lekach nootropowych, To środki farmakologiczne wspierające procesy zachodzące w mózgu człowieka, wpływające na koncentrację, uwagę i pamięć.

Równocześnie stosuje się zazwyczaj terapię farmakologiczną i psychologiczną, a leczenie psychozy Korsakowa powinno się rozpocząć wraz z zauważeniem pierwszych objawów nieprawidłowej pracy mózgu i układu nerwowego. Wczesna terapia zwiększa szanse na opóźnienie rozwoju objawów choroby i zatrzymanie jej postępów. Choroba może się zatrzymać, choć całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Niepodjęcie leczenia prowadzi jednak do zgonu. Kluczowe dla zapobiegnięcia nawrotom charakterystycznych objawów zaburzeń wchłaniania tiaminy jest stałe uzupełnianie jej niedoborów za pośrednictwem suplementacji.